Linux – co to i czym jest? Historia w pigułce

Linux – co to jest?

Linux to rodzina systemów operacyjnych opartych na jądrze Linux, które są udostępniane na licencji otwartego oprogramowania. W skrócie jest to darmowy i otwarty system operacyjny, który umożliwia użytkownikom kontrolę nad swoim komputerem. Duży wpływ na popularność ma licencja Linux, która jest darmowa, a sam system możliwy do zainstalowania na większości urządzeń. Zależy to jednak od tego, jaka dystrybucja Linuxa zostanie przez Ciebie wybrana.

Kiedy i jak powstał system Linux – system operacyjny?

Oprogramowanie Linux powstało w 1991 roku, a jego twórcą jest Linus Torvalds – student informatyki z Finlandii. Wszystko zaczęło się od jego hobby, jakim było programowanie. Linus postanowił stworzyć własny system operacyjny jako alternatywę dla ówczesnych systemów takich jak MS-DOS czy Unix. Prace nad projektem rozpoczął w kwietniu 1991 roku, a już we wrześniu tego samego roku udostępnił pierwszą wersję systemu Linux.

System Linux w pierwszej wersji był bardzo prosty i nie oferował zbyt wielu mocno rozbudowanych funkcji, które znamy dzisiaj. Pierwsze jądro można uznać za zupełny wstęp do oprogramowania oferowanego obecnie, dlatego też było okrojone i dość podstawowe w swoich założeniach.

Jednak dzięki otwartemu kodowi źródłowemu, inni programiści mogli dołączyć do projektu i rozwijać go dalej. To właśnie ta otwartość i możliwość współtworzenia systemu przez społeczność sprawiły, że Linux szybko zdobywał na popularności. Dzięki temu mógł się dynamicznie rozwijać i dostosowywać do potrzeb użytkowników.

W ciągu następnych lat system operacyjny Linux ewoluował i stał się jednym z najpopularniejszych systemów operacyjnych na świecie. Obecnie jest używany nie tylko na komputerach osobistych, ale także na serwerach, smartfonach, routerach czy nawet telewizorach. Jego uniwersalność oraz elastyczność sprawiają, że jest wybierany zarówno przez zwykłych użytkowników, jak i przez profesjonalistów IT. Linux to system dla każdego.

Linux – wady i zalety

Linux – zalety:

• Otwarty kod źródłowy – możliwość swobodnej modyfikacji i dostosowania systemu przez wykorzystanie kodu źródłowego.
• Stabilność i niezawodność – długi okres działania bez konieczności ponownego uruchamiania systemu.
• Bezpłatne oprogramowanie – bogaty ekosystem darmowych aplikacji i narzędzi.
• Wsparcie społeczności – aktywna pomoc oraz rozwiązania problemów ze strony społeczności deweloperów i entuzjastów

Linux – wady:

• Mniejsza kompatybilność z niektórym oprogramowaniem.
• Krótsza oferta komercyjnych gier.
• Wymaga większej wiedzy technicznej, zwłaszcza w obszarze wiersza poleceń.
• Ograniczone wsparcie niektórych producentów sprzętu.

Linux – historia chronologicznie

• 1991 – Linus Torvalds ogłasza publicznie projekt „Freax”, rozpoczynającej prace nad systemem operacyjnym. W sierpniu Linus publikuje pierwszą wersję jądra Linuxa (wersja 0.01) na grupie dyskusyjnej comp.os.minix.
• 1992 – w marcu zostaje wydana wersja 0.12 jądra Linuxa, obejmująca już funkcje obsługi terminali i komunikacji szeregowej. W kwietniu powstaje projekt GNU/Linux, który integruje jądro Linuxa z narzędziami GNU, tworząc kompletny system operacyjny.
• 1993 – w marcu, ukazuje się wersja 0.99 jądra Linuxa, która wprowadza wsparcie dla procesorów 386 i 486. W czerwcu wydana zostaje pierwsza dystrybucja Linux – Slackware, stworzona przez Patricka Volkerdinga.
• 1994 – w lutym, powstaje Debian – popularna dystrybucja znana ze swojej stabilności i zasad wolnego oprogramowania. W marcu zostaje utworzone Free Software Foundation (FSF) Europe, które wspiera rozwój i promocję wolnego oprogramowania.
• 1995 – w lutym po raz pierwszy użyte zostaje słowo „Open Source” w odniesieniu do wolnego oprogramowania. W lipcu powstaje Red Hat – jedna z najbardziej wpływowych firm w świecie Linuxa.
• 1996 – w maju ukazuje się jądro Linuxa 2.0, przynoszące znaczące ulepszenia i wsparcie dla większej liczby urządzeń.
• 1998 – w lutym Netscape ogłasza, że wydaje kod źródłowy swojej przeglądarki, co jest istotnym krokiem dla rozwoju ruchu Open Source. W sierpniu powstaje organizacja non-profit Open Source Initiative (OSI), która promuje otwarte źródła i definiuje zasady, jakie musi spełniać oprogramowanie, aby być uznawane za Open Source.
• 2000 – w styczniu firmy IBM i Sun Microsystems ogłaszają, że będą wspierać rozwój oprogramowania na bazie Linuxa.
• 2003 – w kwietniu ukazuje się jądro Linuxa 2.6, wprowadzając szereg nowych funkcji, w tym lepszą obsługę wielu procesorów.
• 2007 – w maju został zaprezentowany pierwszy iPhone z systemem iOS, co pociąga za sobą rewolucję w obszarze mobilnych systemów operacyjnych.
• 2008 – w październiku, system operacyjny Android zostaje zaprezentowany publicznie, jako otwarte źródło dla smartfonów.
• 2015 – w lipcu, Microsoft ogłasza, że będzie oferować dystrybucję Ubuntu w systemie Windows 10, umożliwiając uruchamianie aplikacji Linux na platformie Windows.
• 2020 – w kwietniu, w związku z pandemią COVID-19, liczba instalacji systemu Linux na komputerach osobistych zaczyna wzrastać, a wielu użytkowników doświadcza korzyści z wydajności i stabilności tego systemu operacyjnego.

Czym jest jądro systemu Linux?

Wiemy już, czym jest Linux, nie wiemy natomiast, czym jest jądro systemu. To centralny element tego systemu operacyjnego, odpowiedzialny za zarządzanie zasobami sprzętowymi oraz komunikację pomiędzy oprogramowaniem a sprzętem komputera. To niskopoziomowy program, który działa w najwyższym poziomie uprzywilejowania, kontrolując dostęp do procesora, pamięci, urządzeń wejścia/wyjścia i innych komponentów systemu. Jądro Linuxa to zatem interfejs graficzny między aplikacjami a sprzętem, umożliwiającym programom korzystanie z zasobów komputera.

Ponadto, dzięki modularnej budowie, użytkownicy mogą dostosowywać jądro do swoich potrzeb, dodając lub usuwając obsługę różnych funkcji sprzętowych. To właśnie otwartość i elastyczność jądra Linuxa stanowi podstawę dla wielu dystrybucji i zastosowań tego popularnego systemu operacyjnego.

Systemy Linux – opis chronologiczny

• Linux 1.0 (1994)
  • Pierwsza stabilna wersja jądra Linuxa. Zawierała wsparcie dla wielu procesorów (w tym Intel 386/486), zarządzanie pamięcią wirtualną, system plików ext2 oraz obsługę wielu urządzeń. Była to przełomowa wersja, która umożliwiła szerokie zastosowanie jądra Linuxa w produkcji i komercyjnych projektach.

• Linux 1.2 (1995)
  • Wersja 1.2 przyniosła znaczne ulepszenia w obszarze wsparcia sprzętu, w tym nowe sterowniki dla kart graficznych, dźwiękowych oraz innych urządzeń peryferyjnych. Wydanie to umożliwiło działanie Linuxa na większej liczbie platform komputerowych.

• Linux 2.0 (1996)
  • Było to wyjątkowo istotne wydanie, które przyniosło wiele udoskonaleń w zarządzaniu pamięcią, obsłudze procesorów i urządzeń, co przyczyniło się do znacznego wzrostu wydajności i stabilności systemu. Znacząco zwiększono także obsługę maksymalnej pamięci RAM.

• Linux 2.2 (1999)
  • To wydanie skupiło się na optymalizacji wydajności oraz obsłudze większych ilości pamięci. Dzięki temu Linux stał się bardziej skalowalny i efektywny w obszarze przetwarzania w centrach danych.

• Linux 2.4 (2001)
  • Jedno z najbardziej wpływowych wydań, wprowadzające nowy, bardziej zaawansowany system plików ext3, a także zwiększenie wydajności i stabilności. Było to pierwsze wydanie, które z łatwością obsługiwało serwery o bardzo dużych obciążeniach.

• Linux 3.0 (2011)
  • Mimo przejścia do „3.0” technicznie wydanie to było bardziej ewolucją niż rewolucją. Wprowadzono wsparcie dla nowego sprzętu, jak również optymalizacje w obszarze wydajności.

• Linux 4.0 (2015)
  • Wydanie symboliczne, które nie wniosło drastycznych zmian, ale wprowadziło szereg usprawnień i nowości, w tym obsługę nowych urządzeń i optymalizacje wydajności.

• Linux 5.0 (2019)
  • Przyniósł wsparcie dla nowego sprzętu oraz ulepszenia w dziedzinie bezpieczeństwa i wydajności, nadal umacniając pozycję jądra Linuxa jako niezawodnego i wydajnego systemu operacyjnego.

Skąd pochodzi nazwa Linux?

Nazwa „Linux” pochodzi od imienia twórcy systemu – Linusa Torvaldsa. W 1991 roku Linus, student informatyki na Uniwersytecie w Helsinkach, zaczął pracować nad własnym jądrem systemu operacyjnego jako hobby. Początkowo nazywał swój projekt „Freax”, co było połączeniem słów „free”, „freak” i „X” (odnoszącego się do oprogramowania Unix – systemu, na którym to bazuje także Linux). Jednak kiedy jego przyjaciel, Ari Lemmke, umieścił kod źródłowy projektu na serwerze FTP uniwersytetu, zdecydował się nazwać go „Linux”.

Warto dodać, że choć nazwa Linux formalnie odnosi się tylko do jądra systemu operacyjnego, w praktyce często używana jest jako ogólne określenie dla całego systemu operacyjnego opartego na tym jądrze. To właśnie dzięki temu, Linux stał się symbolem ruchu open source i wolnego oprogramowania, dając użytkownikom na całym świecie możliwość tworzenia, modyfikowania i dzielenia się swoim kodem.

Linux – dystrybucje

Dystrybucje Linuxa to różnorodne warianty systemu operacyjnego Linux, które opierają się na wspólnym jądrze Linux, ale różnią się od siebie w aspektach takich jak graficzny interfejs użytkownika, zestaw domyślnych aplikacji oraz mechanizmy zarządzania pakietami. Każda dystrybucja ma swoje unikalne cechy i jest dostosowana do różnych zastosowań, co umożliwia użytkownikom wybór odpowiedniej dla ich potrzeb w danym kontekście, czy to w obszarze desktopu, serwerów, czy bezpieczeństwa komputerowego. Poniżej znajduje się lista, w której wymienione zostały najpopularniejsze dystrybucje Linuxa.

• Ubuntu – jest jedną z najbardziej popularnych dystrybucji, znaną z łatwości użycia i obsługi. Dedykowana głównie dla użytkowników domowych i biurowych, oferuje bogatą społeczność wsparcia oraz rozbudowany ekosystem aplikacji. To także dobry Linux dla początkujących oraz do takiego sprzętu, jakim jest laptop.
• Debian – jest znany z niezawodności i stabilności. Popularny zarówno wśród użytkowników domowych, jak i w środowiskach serwerowych. Jest podstawą dla wielu innych dystrybucji.
• Fedora – jest dystrybucją opartą na nowoczesnych technologiach i najnowszych wersjach oprogramowania. Skierowana głównie do bardziej zaawansowanych użytkowników i entuzjastów.
• CentOS – bazuje na kodzie źródłowym Red Hat Enterprise Linux (RHEL) i skupia się na stabilności i niezawodności. Jest popularny w środowiskach serwerowych i biznesowych.
• Arch Linux – jest dystrybucją skupioną na minimalistycznym podejściu, umożliwiając użytkownikom dostosowanie systemu do własnych potrzeb. Jest często wybierany przez bardziej zaawansowanych użytkowników.
• Linux Mint – zaprojektowany z myślą o prostocie i użyteczności, Linux Mint oferuje przyjazne środowisko dla osób, które do tej pory wykorzystywały inne systemy operacyjne, zwłaszcza Windows. Jeśli zastanawiasz się, jaki Linux na początek będzie odpowiedni, sięgnij po to wydanie.
• OpenSUSE – to dystrybucja oparta na stabilności, która jest znana z narzędzi do konfiguracji systemu, takich jak YaST. Ma zastosowania w różnych scenariuszach, od serwerów po stacje robocze.
• Kali Linux – specjalizuje się w testowaniu penetracyjnym i zabezpieczaniu systemów komputerowych. Jest powszechnie stosowany przez ekspertów ds. cyberbezpieczeństwa i etycznych hackerów.

To tylko kilka z wielu dostępnych dystrybucji. Jakiego Linuxa wybrać? To zależy od indywidualnych potrzeb, preferencji oraz celu, jaki ma być osiągnięty przy użyciu systemu operacyjnego. Warto pamiętać, że na system Linux licencja jest zwykle darmowa, dlatego można przetestować każdą dystrybucję bez żadnych zobowiązań. Jeśli istotna jest dla Ciebie informacja, jak wygląda Linux i który wariant wybrać chcąc osiągnąć atrakcyjną estetykę swojego pulpitu, sięgnij po Ubuntu.

A jaki Linux na laptopa będzie odpowiedni? Dla większości użytkowników, szczególnie tych z mniejszym doświadczeniem, polecane są dystrybucje takie jak Ubuntu lub Linux Mint.

Jaka jest struktura plików systemu Linux?

Jak działa Linux? Odpowiada za to struktura plików, która jest jednym z aspektów odróżniających go od innych systemów operacyjnych. W przeciwieństwie do Windowsa, gdzie pliki są organizowane w katalogach na podstawie typu pliku, Linux organizuje pliki w strukturze drzewiastej, która zaczyna się od katalogu głównego oznaczonego jako „/”. To sprawia, że nawigacja po systemie plików Linux może być początkowo nieco skomplikowana dla nowych użytkowników, ale daje to również większą elastyczność i kontrolę już po przyswojeniu całej wymaganej wiedzy.

Ważne jest zrozumienie, że każdy element w systemie Linux jest traktowany jako plik. Nawet urządzenia takie jak dyski twarde czy mysz komputerowa, są reprezentowane jako pliki. Katalogi takie jak /bin, /etc czy /usr mają swoje specyficzne znaczenie. Na przykład /bin zawiera podstawowe programy binarne (komendy), które są używane przez wszystkich użytkowników systemu, a /etc przechowuje konfiguracje systemowe.

FAQ:

1. Linux – co to jest za system i czym się różni od innych systemów operacyjnych?

Co to Linux? To rodzina systemów operacyjnych stanowiących w pełni otwarte oprogramowanie. W przeciwieństwie do systemów komercyjnych Linux jest udostępniany na licencji otwartego oprogramowania, co oznacza, że jego kod źródłowy jest dostępny publicznie, zarówno do modyfikacji, jak i rozpowszechniania.

2. Jakie są najlepsze dystrybucje Linuxa i które z nich wybrać?

Istnieje wiele popularnych dystrybucji Linuxa, takich jak Ubuntu, Fedora, Debian czy CentOS. Wybór dystrybucji zależy od preferencji i zastosowania. Na przykład, Ubuntu jest często polecane dla użytkowników domowych i początkujących, podczas gdy CentOS jest popularny w środowiskach biznesowych i serwerowych.

3. Czy Linux jest darmowy?

Tak, Linux jest darmowym systemem operacyjnym dostępnym na licencji open source. To oznacza, że można go legalnie pobrać, instalować, używać i modyfikować bez ponoszenia kosztów licencyjnych. Z tego względu Linux dla programisty to doskonałe rozwiązanie.